Srbija pod lupom Kongresa: Šta NDAA znači za Zapadni Balkan?

Iako se ovaj zakon donosi svake godine, u prošlogodišnjem dokumentu Srbija i region nisu bili pomenuti, što je sada izazvalo brojne reakcije u Beogradu, uglavnom iz opozicionih i kritičkih krugova.

U dokumentu se navode problemi poput korupcije, izbornih nepravilnosti, zavisnosti od ruskog gasa, malignog uticaja Rusije i Kine, kao i stanje ljudskih prava u Srbiji. Usvajanje zakona otvorilo je pitanja o njegovom stvarnom dometu i mogućim praktičnim posljedicama.

Činjenica da je zakon usvojen glasovima i republikanaca i demokrata pokazuje da u Kongresu postoji šira zabrinutost zbog stanja u Srbiji, kaže Amanda Torp iz Atlantskog savjeta za BBC na srpskom.

„Ovo je svojevrsno upozorenje Kongresa administraciji u vezi s politikom prema Srbiji i regionu“, navodi Evelin Farkaš iz Mekejn instituta.

U zakonu se problematizuju i optužbe vlasti u Srbiji da mirni protesti, opozicija i civilno društvo pokušavaju destabilizirati državu. Također se ističe da SAD treba da nastave podršku sveobuhvatnom sporazumu Srbije i Kosova zasnovanom na međusobnom priznanju, uz jasno odbacivanje ideja o podjeli teritorija ili prekrajanju granica po etničkim linijama.

U okviru poglavlja „Zakon o demokratiji i prosperitetu Zapadnog Balkana“, Srbija je jedina zemlja regiona čije se stanje eksplicitno analizira. Posebno se izražava zabrinutost zbog parlamentarnih i lokalnih izbora održanih 17. decembra 2023, pozivajući se na nalaze OEBS-ovog ODIHR-a.

NDAA je ključni zakon za američku odbrambenu politiku, koji formalno odobrava budžet, ali ima snažan politički uticaj. Njegovo usvajanje znači da će se američki odbrambeni i sigurnosni aparat u narednom periodu više baviti Zapadnim Balkanom, iako to ne mora nužno značiti promjenu diplomatskog kursa.

Zakon obavezuje administraciju da izradi petogodišnju strategiju ekonomskog razvoja regiona, uključi Zapadni Balkan u programe demokratske otpornosti i pripremi izvještaj o malignim aktivnostima Rusije i Kine.

Jedna od najznačajnijih odredbi odnosi se na sankcije. Predviđeno je da predsjednik SAD-a uvede sankcije osobama uključenim u korupciju, podrivanje demokratskih institucija, ozbiljna kršenja ljudskih prava ili ugrožavanje stabilnosti regiona.

Kao ključni problemi se ističu raširena korupcija, uključujući i među političkim liderima, te visoka zavisnost od ruskih energenata. Posebno se ukazuje na aktuelne poteškoće Srbije u vezi s američkim sankcijama Naftnoj industriji Srbije, koja je u većinskom vlasništvu ruskog Gaspromnjefta.

„Za punu primjenu ovog dokumenta biće potrebno vrijeme, finansijska sredstva i dodatni politički koraci“, zaključuje Amanda Torp.

(Vijesti.ba)