Đukić za Vijesti.ba: "Srpski svet" je slomljen, napušta ga i RS

A kompanija Džareda Kušnera Affinity Partners saopštila je ove nedelje da se, ’iz poštovanja prema narodu Srbije i Beogradu’, povlači iz navedenog projekta.

„Ovo nije krah samo još jednog biznis-projekata Aleksandra Vučića, ovo je krah njegove spoljne politike i novo ozbiljno dovođenje u pitanje odnosa Srbije sa Sjedinjenim Američkim Državama“, kaže za Vijesti.ba srbijanski diplomata i nekadašnji ambasador Srbije u Bjelorusiji i Bugarskoj Srećko Đukić. 

Ambasador Đukić ocjenjuje da je američka kompanija Affinity Partners, koja je bila zainteresovana za projekat izgradnje hotelsko-stambenog kompleksa na mjestu nekadašnjeg Generalštaba, ispravno postupila kada je odlučila da izađe iz tog posla. Istovremeno, kompanija zeta predsjednika Donalda Trampa pokazala je, dodaje, više razumijevanja za stavove građana Beograda i Srbije od predsjednik Aleksandar Vučić.

„Doduše, Vučić nije pokazao trunku razumijevanja ni za demonstracije i proteste građana, koji traju duže od godini. Nažalost, nije prvi put da Vučić dovodi u pitanje odnose Srbije i SAD: samo tokom ove godine, imali smo skandal na Floridi, kada je pokušao da se uvuče na proslavu Republikanaca, zatim skandal u Ujedinjenim nacijama, sada ovo. No, Vučićeva politika nije doživjela krah samo u odnosima sa SAD“, kaže srpski diplomata.

Nego?

ĐUKIĆ: Nisu mnogo bolji odnosi Srbije i Rusije. Sjećate se 9. maja i Vučićevog statusa na svečanosti povodom obilježavanja Dana pobjede u Moskvi, kada mu je jasno predočeno kako Rusija doživljava njegovu politiku. Na jednoj strani prodaja oružja Ukrajini, na drugoj pokušaji da se od Rusije dobiju bolji uslovi u sferi energetike, prije svega gasa. Zanimljivo je da je Vučić konstantno bio prozivan od Kremlja, ali i, što je dosta neobično, od ruskih obavještajnih struktura, koji su ga podsjećali na obavezu poštovanja date riječi i na dogovorene odnose. 
Srbija ostaje bez nafte, veoma je izgledno da će uskoro ostati i bez gasa, što dokazuje krah Vučićeve politike i prema Moskvi. 

Šta je sa Briselom? Voljom predsjednika Vučića, Srbija nije prisustvovala upravo završenom Samitu EU - Zapadni Balkan u Briselu.

ĐUKIĆ: I ta je politika doživjela slom. Brisel je, pritom, dugo vodio 'soft politiku' prema Beogradu, bez obzira na konstantna nazadovanja Srbije na evropskom putu. 

Famozna 'četvrta stolica' Vučićeve spoljne politike – mislim na Kinu – za sada mudro ćuti. Srbiji nastavlja da dijeli kredite, uživa u korupciji i kriminalu, ubira profite i odavde bukvalno iznosi zlato i bakar. Od svih poslova sa Kinom, Srbiji ostaju samo dugovi i dodatno korumpirano i kriminalizovano društvo. 

Pisali ste i upozoravali na probleme kojie bi Srbija mogla imati zbog američkih sankcija Naftnoj industriji Srbije (NIS). Ministar vanjskih poslova Rusije Sergej Lavrov nedavno je gotovo prijeteći rekao da Srbija NIS ne smije da nacionalizuje bez saglasnosti Moskve. Smije li?

ĐUKIĆ: Lavrov je to rekao odgovarajući na neumjesno pitanje koje mu je, tokom ambasadorskog sastanka, postavio ambasador Srbije Momčilo Babić. Verbalni šamar koji je ambasador Babić tom prilikom dobio od Lavrova sramota je za Srbiju. 

Kada je riječ o nacionalizaciji NIS-a, ako ta odredba o saglasnosti Moskve već stoji u ugovoru – a stoji, onda je ona postavljena na zahtjev Rusije, koja dugo, praktično poslije Sovjetskog saveza, svoje prisustvo i uticaj na Balkanu zasniva prije svega na svojim energentima. U tom smislu je logično rusko insistiranje, ali je i čudno da su pravnici poput Vojislava Koštunice dozvolili da se takva odredba ugradi u komercijalni ugovor. Jer to je ipak komercijalni ugovor. 

Odredba u ugovoru o kojoj govorim ne može, pak, da promijeni odredbu Ustava Republike Srbije, u kojem se kaže da su svi oblici svojine jednaki. Drugim riječima, iako prema ugovoru sklopljenom sa Ruskom Federacijom proizlazi da je ruska imovina u Srbiji zaštićena - praktično eksteritorijalna, baš kao da je riječ o ruskoj ambasadi ili drugom diplomatskom predstavništvu - kada bi Republika Srbija ima Ustavni sud koji radi svoj posao, on bi odavno sve poništio, tj. ne bi dozvolio da se takav međunarodni ugovor ratifikuje u tadašnjoj Narodnoj skupštini Srbije. Pošto se to ipak dogodilo, jedini izlaz je da se nacionalizacija NIS-a obavi po posebnom, specijalnom zakonu. Što Vladi Republike Srbije nije strano: već je donijela nekoliko lex specialis zakona. Svaki važniji problem u Srbiji rješava se po tom obrascu, zašto se tako ne bi riješio i NIS-a?

Zašto se ne riješi, ambasadore?

ĐUKIĆ: Zato što predsjednik Srbije vodi neodgovornu i neprincipijelnu politiku, u čijoj osnovi je strah da se suštinski preduzme odgovornost za rješavanje ovako životno važnog pitanja. Podsjećam da je Vučićev prethodnik na mjestu predsjednika Srbije Tomislav Nikolić govorio da više voli Rusiju nego Srbiju, što objašnjava samu suštinu te politike, ali i poteze koje se predsjednik Srbije očito ne usuđuje da povuče. Vučić misli da je Srbija dužna da trpi i da pati zbog ruske politike i da, umjesto svojih, štiti ruske interese. Očekujem da Vučić javnosti i građanima Srbije saopšti koliko košta njegova ruska igra. Jer nije riječ samo o tome da neće raditi NIS, već i o tome gdje će Srbija nabaviti naftne derivate, koliko će koštati zaustavljanje NIS-a, koliko je to manje prihoda, manje poreza u budžet. Najzad, koliko će koštati naftni derivati koje Srbija bude nabavljala iz inostranstva, posebno imajući u vidu da nema odgovarajuću logistiku – kamione, željezničke vagone i ostalo. Računa se da bi to Srbiju moglo da košta najmanje četiri milijarde eura, što nisam siguran da u ovom momentu ona može da izdrži.

Hoće li Srbiji pomoći EU? Predsjednik Vučić je izgledao zadovoljan kada se nedavno vratio iz Brisela, kome je predložio zajednički ulazak svih zemalja Zapadnog Balkana u EU. 

ĐUKIĆ: Vučić nema razloga da bude zadovoljan. Njegov predlog o zajedničkom ulasku država Zapadnog Balkana u EU Brisel nije ni komentarisao. Ignorisao ga je. Vučić ponavlja da Srbija želi u EU, ali je jasno da mu je cilj da, zajedno sa Viktorom Orbanom i Robertom Ficom, pojača ruske snage unutar Evropske unije. Vučićev ključni argument je da su svojevremeno u Evropsku uniju u paketu bile primjene Bugarska i Rumunija, pa što ne bi i Srbija. Bio sam ambasador u Sofiji, pa znam zašto su i kako su primljene te dvije zemlje. 

Kako?

ĐUKIĆ: Istina je da te dvije države tada nisu ispunjavale sve evropske kriterije, ali je više od 85 procenata njihovih građana bilo za ulazak u EU. Pored toga, obje zemlje su bile članice NATO. Naravno, ne zanemarujem geopolitički faktor Rusije i namjeru Evrope da zatvori prodor Kremlja u centar Balkana, ali presudno je, ponavljam, bilo to što su, za razliku od Srba, Bugari i Rumuni htjeli u EU. Građani Srbije neće u EU, hoće Rusiju, BRIKS, evroazijsku uniju. To su kvalitativno različite stvari, ne mogu se porediti. Ono što Evropa zna, očito ne zna samo srpski predsjednik, koji je, zahvaljujući kontrolisanim medijima, godinama sistematski kreirao antizapadno, antievropsko raspoloženje. Vučić je rusifikovao srpsko društvo i sada se čudi što je podrška ulasku Srbije u EU na istorijskom minimumu. Kada bi 80 ili barem 70 procenata građane Srbije podržalo ulazak u EU, bez obzira na ekonomske i druge kriterije, bez obzira na korupciju, na pritiske na medije i stanje u društvu, sa Beogradom bi se drugačije razgovaralo. Pa, Bugarska je još pod nadzorom kada je riječ o korupciji i drugim problemima; Rumunija nije, mnogo je napredovala. 
Na negativan odnos Srbije prema EU dodatno utiče proruski sentiment u društvu, koji poručuje: evo, Briselu predlažemo zajednički ulazak država Zapadnog Balkana u EU, ali se oni i ne osvrću. Suština je da se Vučić poigrava sa EU, da podilazi ruskom sentimentu, koji je inače dominantan. 

I premijer Crne Gore Milojko Spajić je odbio prijedlog predsjednika Vučića, poručivši mu – ne čekamo vas, vidimo se u EU. Zašto je još pet pregovaračkih poglavlja Crne Gore sa EU toliko naljutilo predsjednika Vučića?

ĐUKIĆ: Vučićeva reakcija produkt je stare srpske fantazije o Srbiji kao najvećoj, najboljoj, najbogatijijoj, najpametnijoj na Balkanu. Kakve su to obmane?! Srbija nije najveća ni po površini, ni po broju stanovnika, ni po GDP-u, ali se u te laži, u tu mitomaniju iz nekog razloga i dalje vjeruje.  Pa, Bugarska i Grčka su veće od Srbije, na primer. No, mit o srpskoj superiornosti kod srpskih je radikala uvrežen otkako postoje. Ne mislim samo na ove presvučene radikale, nego na one stare, koji su Srbiju uvijek posmatrali u jedinstvu sa Rusijom i koji su svoju snagu i ego hranili na temelju bliskosti sa Moskvom. 

Vučić ne može zaustaviti evropski put Crne Gore i Albanije; tim prije što su obje zemlje članice NATO, koji je prva stanica na putu do EU. Srbija ima toliko otvorenih pitanja do članstva EU i ako bi išla ovim tempom, trebalo bi joj barem stotinu godina da stigne do cilja. Jer Srbija ne zna gdje su joj granice, a nije definisala granicu sa Bosnom i Hercegovinom, sa Hrvatskom. Da ne ulazimo u druga osjetljiva poslijeratna neraščišćena pitanja. 

Srbija i predsjednik Vučić ne mogu, kažete, da utiču na put država regiona ka EU. Ali, zar upravo primjeri Crne Gore i Bosne i Hercegovine ne pokazuju suprotno: politički predstavnici Srba u te dvije države moćna su poluga Beograda za njihovu destabilizaciju, zar ne? 

ĐUKIĆ: Mislim da je poluga o kojoj govorite, a koja se naziva 'srpski svet', konačno poražena. 'Srpski svet' je slomljen. 

Kako je slomljen?

ĐUKIĆ: Tako što su iz tog omnibusa zvanog 'srpski svet' najprije izašli Srbi iz Hrvatske. Sjećate se da je Milorad Pupovac bio dio Vučićevog orkestra, a da se onda okrenuo i napustio ga? Mislim da je u toku izlazak Srba entiteta Republika Srpska iz 'srpskog sveta'. Taj 'srpski svet' je pukao, razumijete? Kada je riječ o Crnoj Gori, osim pokušaja da pomoću stranaka koje kontroliše opstruira njen evropski put, Vučić ne može ništa. Ne može zaustaviti Crnu Goru, suviše je daleko otišla. Čak i ako bi izazvao krizu Vlade u Podgorici, opet nema snage da napravi ozbiljnije probleme. Moć nestaje, pa Beograd više nema snage za destrukciju susjednih država kakva se od njega očekivala u centrali 'srpskog sveta'. Ulazak Crne Gore u EU od kapitalnog je značaja za cio region.

Zašto?

ĐUKIĆ: Zato što se time razbija svaka iluzija o opstanku 'srpskog sveta', koju propagiraju i sprovode Aleksandri (Vučić i Vulin) iz Beograda. Nema boljeg mirnog političkog sredstva da se na tu ideju stavi tačka i da se 'srpskom svetu' pokaže gdje mu je mjesto od ulaska Crne Gore u EU. Srbija bi se tako našla na brisanom prostoru: ostala bi usamljena i izolovana; za svoju unitarnu politiku ne bi dobila podršku ni Zapadu, ni svog najbližeg okruženja. 

Nemojmo se zanositi idejom da je odnos Viktora Orbana i Vučića isto što i odnos Beograda i Budimpešte. Nije. Mađarska i Budimpešta uvijek su bili Evropa. I ostaće Evropa. Sa druge strane, Beograd je bio i ostao Balkan. To dva svijeta. Budimpešta je prva stanica Srbije ka Evropi i u tom bi kontekstu trebalo posmatrati i Mađarsku i Orbana. Jer, ma kakve poruke slao, ma kakve poteze povlačio, Orban nema namjeru da Mađarsku uključi u Balkan i da izađe iz Evrope.

Nedavno ste rekli da je Srbija, tokom posljednjih 100 i kusur godina, čak 25 godina bila pod sankcijama. Šta je naučila? 

ĐUKIĆ: Ništa! Srbija je i danas pod sankcijama: ima primarne, prijete joj i sekundarne. Prve sankcije u 20. vijeku Srbiji su uvedene 1906. i trajale su pet, šest godina. Sljedeće su uvedene 1948., pod kojima je Srbija bila narednih desetak godina. Nakon duže pauze, početkom devedesetih, Srbija je ponovo dobila sankcije. Naravno, dio perioda o kojem govorim Srbija je bila u zajedničkoj državi – SFRJ ili SRJ – što ne dovodi u pitanje činjenicu da je čak 25 godina bila pod sankcijama. Iz čega, ponavljam, ništa nije naučila. Naprotiv: veoma lako ulijeće u rizične situacije, poput ove sa NIS-om. 

Lako?

ĐUKIĆ: Naravno. Beograd je više puta upozoravan na obavezu diversifikacije snabdjevanja energenatima, naftom i gasom; savjetovano mu je da se energenti ne kupuju samo iz jedne zemlje, nego da se nađu različiti kanali dostave. Što se glatko odbijalo, jer 'mi smo pod ruskom šapom, pod ruskom kapom, Rusije će nama uvijek dati naftu i gas'. I to najjeftinija u Evropi. Što nije istina. Prosječna cijena po kojoj su Njemci kupovali gas niža je od one po kojoj ga Srbija kupuje. Ali u Srbiji, u javnosti, na istaknutim pozicijama imate veliki broj proruskih orijentisanih ličnosti, koji svakodnevno izmišljaju, ali nikako da kažu koliko tačno Srbiju taj gas košta. Na kraju se saznalo da najjeftinijih gas u Evropi koristi Bjelorusija, Njemačka dok ga je kupovala i Kina, koja gas plaća po ubjedljivo najnižoj cijeni: 114 dolara za hiljadu kubnih metara. 

Kada sam pomenuo sankcije, moram da dodam da zbog toga još od devedesetih nisu rehabilitovani američko-srpski odnosi. 

Kako nisu?

ĐUKIĆ: Nisu. Srbija je jedina zemlja regiona čiji predsjednik ili premijer nisu zvanično posjetili Vašingtonu, niti je neki zvaničnik iz Vašingtona na taj način došao u Beograd. U Beograd je dolazio Džozef Bajden kao potpredsjednik SAD, ali i iz Beograda u Vašington nikada niko nije boravio u zvaničnoj posjeti. Imali ste ili radne posjete ili Vučičevu hokolicu u Bijeloj kući.

Premijer Zoran Đinđić se sastao sa predsjednikom Džordžom Bušom u Bijeloj kući?

ĐUKIĆ: Jeste, ali i to je bila radna, ne zvanična posjeta. Zna se šta je zvanična posjeta, to je poseban protokol. Sve države regiona su, kažem, to imale; Srbija nije. Takođe, zemlje Balkana koje su u NATO i Evropskoj uniji danas imaju svoje visokopozicionirane predstavnike u međunarodnim organizacijama – NATO, EU, Savjet Evrope, Ujedinjene nacije. Iz Srbije nemate ličnost koja danas u nekoj od međunarodnih organizacija zauzima iole značajnije mjesto. To pokazuje ugled i status Srbije u svijetu. 

Nažalost, Srbija je u jami iz koje ne može da izađe; stalno u problemima i nesporazumima i sa susjedima i sa velikim silama. No, to je politika radikala Nikole Pašića, koji su se oslanjali na ruski anarho-liberalizam i rusko naprednaštvo. Njihova pogubna ideja prenosila iz generacije u generaciju, a snažno je obnovljena devedestih godina prošloga vijeka, pojavom Vojislava Šešelja i njegovih sljedbenika. 


Tamara Nikčević

(Vijesti.ba)